WYKŁAD ,,INSPIRACJE MARYNISTYCZNE W SZTUCE SAKRALNEJ NA POMORZU” przeprowadził dr hab. inż. bud. okrętów TADEUSZ JASTRZĘBSKI emerytowany prof. nadzw. Politechniki Szczecińskiej.
Nieliczne osoby odwiedzające miejsca kultu religijnego zwróciły uwagę na pojawiające się w kościołach elementy marynistyczne w obrazach, ołtarzach, witrażach i architekturze.
Nasz wykładowca, jako pierwszy i na razie jedyny w Polsce, dostrzegł bogactwo tematu i podjął się jego opracowania według własnej klasyfikacji, bo jak podkreślił – brak mu było wzorców i punktów odniesienia. Kierował się swoją ogromną wiedzą , jest przecież z wykształcenia i zamiłowania ,, człowiekiem morza”. Pomagała mu wspomniana wcześniej fascynacja ogólnie pojętą tematyką wodną, upór i to coś co posiadają tylko dobrzy inżynierowie, a mianowicie inicjatywa, stawianie czoła wyzwaniom i wizualizacja pomysłu.
Realizując zadanie odwiedził ponad 300 kościołów na Pomorzu i w Polsce Północnej, wykonał tysiące zdjęć, zrobił ogrom notatek, szukał u źródeł, rozmawiał, porządkując równocześnie zdobytą wiedzę dla współczesnych i przyszłych pokoleń. Jest autorem książki ,,(Monografia) Ikonografia marynistyczna w sztuce sakralnej na Pomorzu”, jeździ z wykładami i pomimo swoich, jak się sam przyznał, 80 lat, zachwyca elokwencją i bystrością umysłu, tryska energią i wprost zaraża werwą.
Te cechy sprawiły, że udało Mu się, na myśliborskim wykładzie, który odbył się 28 listopada 2017 roku, zaciekawić na tyle prezentowaną problematyką, iż wchodząc do świątyń sami już szukamy dekoracji powiązanych z wodą.
A kościoły są pełne morskich tematów, twórcy- artyści, czerpali inspirację ze scen biblijnych Starego i Nowego Testamentu. Przykładem są obrazy i witraże ze scen potopu i budowy Arki Noego, które można m.in. podziwiać w szczecińskich świątyniach. Kościół w Trzęsaczu może szczycić się chrzcielnicą z elementami Arki, podobne elementy mają drzwi w jednym z gdańskich kościołów.
Przejście przez Morze Czerwone można zaobserwować w kościołach w Gdańsku i Szczecinie, zilustrowane opowiadanie o Jonaszu znajduje się w kościele w Pelpinie, chrzest Jezusa ma kościół w Świerznie i Trzęsaczu, ratowanie św. Piotra z toni zaobserwujemy w świątyni świnoujskiej, a sceny znad Jeziora Galilejskiego są w Kużnicy.
Kolejne przykłady związków dekoracji kościoła z wodą, oprócz wspomnianych wyżej scen biblijnych, dotyczą nawałnic, żywiołów, burz, fal, flory i fauny morskiej. Nie mogło ich zabraknąć w obrazach, witrażach, rzeźbach ambon czy ołtarzy. Klasycznym tego przykładem jest m.in. dekoracja ołtarza w kościele w Wejherowie i Sierakowie.
Obiekty żeglugi i rybołówstwa oraz elementy z życia i symboliki postaci Kościoła to kolejne elementy, które można dostrzec w wielu świątyniach na Pomorzu. W Trzebieży, Świnoujściu, Szczecinie, Ustce, Gdyni, Łebie, Gdańsku – Wrzeszczu, Swarzewie, Dziwnowie dopatrzymy się łodzi, okrętów, sterów, żagli, róży wiatrów, dzwonów, zegarów i kół ratunkowych, a także postaci św. Piotra – rybaka, Matki Boskiej – Orędowniczki Rybaków, Jezusa, św. Jana Ewangelisty, Anioła Stróża.
W Trzebieży, Gdańsku zachwyca monstrancja zdobiona złotem i bursztynami, a w Kadynach nad Zalewem Wiślanym bogato zdobiona muszelkami szata Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Jedno z najstarszych marynistycznych płócien – obraz mapa – z 1684 roku znajduje się w Swarzewie. Mamy także elementy marynistyki w architekturze i aranżacji kościołów , przykładem mogą być świątynie m.in. w Tczewie i Elblągu. Ten temat, to prawdziwy temat – rzeka, przytłacza obfitość faktów i biblijnych wydarzeń. Tym bardziej doceniamy trud wykładowcy i jego ciekawy przekaz.
Wykład p. Tadeusza Jastrzębskiego, bogato ilustrowany fotografiami, dostarczył słuchaczom MUTW porcji wiedzy, która, wstyd przyznać, była im zupełnie obca. Mamy nadzieję, że wszystkie nasze wycieczki, zarówno krajowe jak i zagraniczne, będą okazją do gromadzenia nowych doświadczeń związanych z marynistyczną sztuką sakralną ,którą zainteresował nas, podczas wykładu, dr Tadeusz Jastrzębski.
Maria Prymakowska – Paluch
Bardzo mile wspominam mój pobyt w Myśliborzu na zaproszenie MUTW, A to dzięki kilku aspektom – przyjęcie gościnne nadzwyczajne, żywe zainteresowanie tematem wśród Słuchaczy, czego najlepszym dowodem bardzo precyzyjny i życzliwy opis treści i przesłania mojej prelekcji na tej stronie UTW, dla mnie atmosfera spotkania do zapamiętania na długo!
Dziękuję Organizatorom i Słuchaczom!!
Tadeusz Jastrzębski